Apoyo docente y rechazo escolar: diferencias y capacidad predictiva en adolescentes
Contenido principal del artículo
Resumen
La asistencia escolar regular resulta esencial para el desarrollo académico, social y emocional de los adolescentes. Bajo el constructor de problemas de asistencia escolar, se agrupan diversas manifestaciones de inasistencia, destacando el absentismo injustificado por su elevada prevalencia, afectando aproximadamente al 30% del alumnado a nivel internacional. Dentro del contexto escolar, el clima percibido y, en particular, el apoyo del profesorado, adquieren un papel clave en la prevención de la no asistencia por razones injustificadas. En este marco, el presente estudio analiza las diferencias en la percepción del apoyo docente entre estudiantes con altos y bajos niveles de absentismo, así como su capacidad predictiva para anticipar la presencia de elevados niveles de inasistencia. ¿Con una muestra de 724 estudiantes españoles, se evaluó el apoyo percibido del profesorado mediante el cuestionario What’s Happening In This School? (WHITS) y la no asistencia escolar por faltas injustificadas a través del Assessing Reasons for School Non-attendance (ARSNA). Los resultados revelaron que los adolescentes con mayores niveles de absentismo injustificado percibían un apoyo docente significativamente menor, y que dicha percepción predecía una mayor probabilidad de presentar inasistencia injustificada. Estos hallazgos subrayan la función protectora del apoyo docente frente al absentismo y su influencia positiva en el bienestar estudiantil. Se destaca la necesidad de promover estrategias educativas que fortalezcan los vínculos afectivos y socioemocionales entre profesorado y alumnado. A pesar de las limitaciones inherentes al diseño transversal y al uso de autoinformes, los resultados refuerzan la importancia de incluir la mejora del clima escolar, y en particular del apoyo docente, en las políticas de prevención del absentismo injustificado en contextos educativos.
Detalles del artículo
Sección

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 4.0.
Aquellos autores/as que tengan publicaciones con esta revista, aceptan los términos siguientes:
- Los autores/as conservarán sus derechos de autor y garantizarán a la revista el derecho de primera publicación de su obra, el cuál estará simultáneamente sujeto a la Licencia de reconocimiento de Creative Commons que permite a terceros copiar y redistribuir el material en cualquier medio o formato bajo los siguientes términos: —se debe dar crédito de manera adecuada, brindar un enlace a la licencia, e indicar si se han realizado cambios. Puede hacerlo en cualquier forma razonable, pero no de forma tal que sugiera que usted o su uso tienen el apoyo de la licenciante (Atribución); — no se puede hacer uso del material con propósitos comerciales (No Comercial); — si se remezcla, transforma o crea a partir del material, no podrá distribuirse el material modificado (Sin Derivadas).
- Los autores/as podrán adoptar otros acuerdos de licencia no exclusiva de distribución de la versión de la obra publicada (p. ej.: depositarla en un archivo telemático institucional o publicarla en un volumen monográfico) siempre que se indique la publicación inicial en esta revista.
- Se permite y recomienda a los autores/as difundir su obra a través de Internet (p. ej.: en archivos telemáticos institucionales o en su página web) antes y durante el proceso de envío, lo cual puede producir intercambios interesantes y aumentar las citas de la obra publicada. (Véase El efecto del acceso abierto).
Este obra está bajo una licencia de Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-SinObraDerivada 4.0 Internacional.
Cómo citar
Referencias
Aldridge, J.M., Ala’i, K. y Fraser, B.J. (2016). What Is Happening in This School? Questionnaire (WHITS). APA PsycTests . https://doi.org/10.1037/t52474-000
Berkowitz, R., Moore, H., Astor, R.A. y Benbenishty, R. (2017). A research synthesis of the associations between socioeconomic background, inequality, school climate, and academic achievement. Review of Educational Research, 87 (2), 425–469. https://doi.org/10.3102/0034654316669821
Berman, J., McCormack, M., Koehler, K., Connolly, F., Clemons-Erby, D., Davis, M., Gummerson, C., Leaf, P., Jones, T. y Curriero, F. (2018). School environmental conditions and links to academic performance and absenteeism in urban, mid-Atlantic public schools. International Journal of Hygiene and Environmental
Health, 221 (5), 800–808. https://doi.org/10.1016/j.ijheh.2018.04.015
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences . Erlbaum.
Cohen, J., McCabe, E. M., Michelli, N. M. y Pickeral, T. (2009). School climate: Research, policy, practice, and teacher education. Teachers College Record, 111 (1), 180–213. https://doi.org/10.1177/016146810911100108
Cunningham, A., Harvey, K. y Waite, P. (2022). School staffs’ experiences of supporting children with school attendance difficulties in primary school: A qualitative study. Emotional and Behavioural Difficulties , 27 (1), 72–87. https://doi.org/10.1080/13632752.2022.2067704
Datu, J. A. D., Mateo, N. J. y Natale, S. (2023). The mental health benefits of kindness-oriented schools: School kindness is associated with increased belongingness and well-being in Filipino high school students. Child Psychiatry & Human Development, 54 (4), 1075–1084. https://doi.org/10.1007/s10578-021-01299-z
Filippello, P., Buzzai, C., Costa, S. y Sorrenti, L. (2019). School Refusal and absenteeism: Perception of teacher behaviors, psychological basic needs, and academic achievement. Frontiers in Psychology , 10 , 1471. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01471
Gallé-Tessonneau, M., Bach, D. y Keppens, D. (2019). The relationship between mental health and school absenteeism in a community sample of French secondary school students: four profiles derived from cluster analysis. European Journal of Education and Psychology, 12 (1), 77–90. https://doi.org/10.30552/ejep.v12i1.242
Gottfried, M. A. y Kirksey, J. J. (2017). “When” students miss school: The role of timing of absenteeism on students’ test performance. Educational Researcher, 46 (3), 119–130.
Grazia, V. y Molinari, L. (2021). School climate multidimensionality and measurement: a systematic literature review. Research Papers in Education, 36 (5), 561–587. https://doi.org/10.1080/02671522.2019.1697735
Gubbels, J., Van der Put, C. E. y Assink, M. (2019). Risk factors for school absenteeism and dropout: A meta-analytic review. Journal of Youth and Adolescence, 48 , 1637–1667. https://doi.org/10.1007/s10964-019-01072-5
Hamlin, D. (2020). Can a positive school climate promote student attendance? Evidence from New York city. American Educational Research Journal, 58 (2) 315–342. https://doi.org/10.3102/0002831220924037
Havik, T. (2020). Lærerens betydning for relasjoner mellom elevene i klassen. En R. M. Sølvik y S. K. Ertesvåg (Eds.), Ledelse i klasserommet: Undervisningskvalitet fra teori til praksis . Cappelen Damm Akademisk.
Havik, T., Bru, E. y Ertesvåg, S. K. (2015a). Assessing Reasons for School Non-attendance. Scandinavian Journal of Educational Research, 59 (3), 316–336. https://doi.org/10.1080/00313831.2014.904424
Havik, T., Bru, E. y Ertesvåg, S. K. (2015b). School factors associated with school refusal- and truancy-related reasons for school non-attendance. Social Psychology of Education, 18, 221–240. https://doi.org/10.1007/s11218-015-9293-y
Hendron, M. y Kearney, C. A. (2016). School Climate and Student Absenteeism and Internalizing and Externalizing Behavioral Problems. Children & Schools, 38 (2), 109–116. https://doi.org/10.1093/cs/cdw009
Heyne, D., Gren-Landell, M., Melvin, G. y Gentle-Genitty, C. (2019). Differentiation between school attendance problems: Why and how? Cognitive and Behavioral Practice, 26 (1), 8–34. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2018.03.006
Kearney, C. A. (2002). Identifying the function of school refusal behavior: A revision of the School Refusal Assessment Scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment 24, 235–245. https://doi.org/10.1023/A:1020774932043
Kearney, C. A. (2016). Managing school absenteeism at multiple tiers: An evidence-based and practical guide for professionals. Oxford University Press.
Keppens, G. (2023). School absenteeism and academic achievement: Does the timing of the absence matter? Learning and Instruction, 86 . https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2023.101769
Martínez-Torres, J., Pérez-Marco, M., Fuster-Rico, A. y Gonzálvez, C. (2024). Psychometric properties of the Spanish version of the questionnaire Assessing Reasons for School Non-Attendance. Journal of Education and E-Learning Research , 11 (4), 688–697. https://doi.org/10.20448/jeelr.v11i4.6094
OECD (2023). PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education.
Plasman J. S. y Gottfried M. (2020). School absence in the United States: Understanding the Role of STEM-related vocational education and training in encouraging attendance. Journal of Vocational Education & Training. https://doi.org/10.1080/13636820.2020.1765841
Ramberg, J., Laftman, S., Fransson, E. y Modin, B. (2019). School effectiveness and truancy: A multilevel study of upper secondary schools in Stockholm. International Journal of Adolescence and Youth, 24 , 185–198. https://doi.org/10.1080/02673843.2018.1503085
Rogers, M. A., Klan, A., Oram, R., Krause, A., Whitley, J., Smith, D. J. y McBrearty, N. (2024). School Absenteeism and Child Mental Health: A Mixed Methods Study of Internalizing and Externalizing Symptoms. School Mental Health, 16 , 331–342. https://doi.org/10.1007/s12310-024-09640-2
Roorda, D. L., Jak, S., Zee, M., Oort, F J. y Koomen, H. M. Y. (2017). Affective teacher–student relationships and students’ engagement and achievement: A meta-analytic update and test of the mediating role of engagement. School Psychology Review, 46 (3), 239–261. https://doi.org/10.17105/SPR-2017-0035.V46-3
Van Eck, K., Johnson, S. R., Bettencourt, A. y Johnson, S. L. (2017). How school climate relates to chronic absence: A multi-level latent profile analysis. Journal of School Psychology, 61 , 89–102. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2016.10.001
World Medical Association (2013). World Medical Association Declaration of Helsinki: Ethical principles for medical research involving human subjects. JAMA , 310 (20), 2191–2194. https://doi.org/10.1001/jama.2013.281053